:: ::

Σύντομη Ιστορία της προσφοράς των Κυπρίων στους Εθνικούς Αγώνες

1821: Εκατοντάδες Έλληνες της Κύπρου επιβιβάζονται σε Ελληνικά καράβια και ενσωματώνονται με τους επαναστάτες. Η δράση της φάλαγγας των Ελλήνων της Κύπρου στην Επανάσταση είναι πασίγνωστη. Η σημαία της φάλαγγας κοσμεί την είσοδο της Ελληνικής πρεσβείας στην Κύπρο. Γνωστή είναι η δράση του Ελληνοκύπριου Νικολάου Θησέα που υπήρξε διοικητής όλων των ξένων στρατιωτών που κατέφθαναν στην επαναστατημένη Ελλάδα χωρίς αρχηγό και του αδελφού του Θεοφύλακτου που κατά την Επανάσταση ανήλθε στον βαθμό του αντιστρατήγου. Στην Κύπρο, μετά από διακανονισμό με τους Φιλικούς, φθάνουν συχνά καράβια όπου φορτώνεται υλική και χρηματική βοήθεια για την Επανάσταση. Οι τούρκοι κάτι μυρίζονται και φοβούμενοι, μετά από ανεύρεση προκηρύξεων, εξάπλωση της επανάστασης στην Κύπρο, ξεκινούν στις 9 Ιουλίου του 1821 τις σφαγές. Μέσα σε ένα μήνα σφάζονται δύο χιλιάδες Έλληνες.

1828: Αντιπροσωπία Ελλήνων της Κύπρου επισκέπτεται τον Καποδίστρια και προσπαθεί να τον πείσει να συμπεριλάβει την Κύπρο στην Ελληνική Πολιτεία. Οι προσπάθειές τους πέφτουν στο κενό. Οι Έλληνες της Κύπρου βρίσκουν άλλη διέξοδο, πηγαίνουν κατά εκατοντάδες στην Ελλάδα, μένουν για ένα χρονικό διάστημα, αποκτούν την Ελληνική υπηκοότητα και επιστρέφουν στην Κύπρο σαν Έλληνες υπήκοοι. Με αυτό τον τρόπο «αναγκάζουν» το 1846 την Ελληνική κυβέρνηση να εγκαταστήσει στην Κύπρο προξενείο για την προστασία των Ελλήνων υπηκόων.

1831: Oι Έλληνες στην Κύπρο επαναστατούν, καίνε το σεράι και σκοτώνουν τον τούρκο διοικητή. Η επανάσταση πνίγεται στο αίμα.

1833: Με επικεφαλής τον Νικόλα Θησέα, οι Έλληνες μαζί με κάποιους τούρκους εξεγείρονται κατά της τουρκικής διοίκησης και της εκκλησίας. Όλοι οι Έλληνες αρνούνται να πληρώσουν φόρους, οι φοροεισπράκτορες φεύγουν από παντού με άδεια χέρια. Τρεις χιλιάδες επαναστάτες ανεβαίνουν στο Σταυροβούνη. Ο τούρκος διοικητής και Έλληνες επίσημοι τους υπόσχονται ότι η φορολογία θα σταματήσει και τους ζητούν να διαλυθούν, οι επαναστάτες ζητούν την μεσολάβηση του Γάλλου πρόξενου φοβούμενοι αντίποινα. Ο τούρκος διοικητής δεν κρατά την υπόσχεση του και πολλοί επαναστάτες που στην ουσία ήταν άοπλοι αγρότες σφάζονται. Ο αρχιεπίσκοπος της Κύπρου καταδικάζει την εξέγερση και χαρακτηρίζει τους Έλληνες της Κύπρου ανόητους. Ο Νικόλαος Θησέας διαφεύγει στην Γαλλία. Το 1839 επιστρέφει στην Αθήνα και διορίζεται για λίγα χρόνια πρόξενος στην Βηρυτό. Πεθαίνει γέρος και φτωχός στην Αθήνα το 1854 από χολέρα.

1833: Tην ίδια χρονιά στην Πάφο ξεκινά εξέγερση με επικεφαλής τον πλούσιο τούρκο (η μητέρα του ήταν Ελληνίδα) Γκιαούρ Ιμάμ. Οι επαναστάτες κυριαρχούν σε όλη την επαρχία, ο τούρκος διοικητής αναγκάζεται και φέρνει στρατεύματα από την Καραμανία για να αντιμετωπίσουν τους στασιαστές. Οι σφαγές και οι λεηλασίες ξεκινούν, ο Ιμάμ ξεφεύγει στην Αλεξάνδρεια. Όταν επιστρέφει στην Κύπρο συλλαμβάνεται και εκτελείται με φρικτό τρόπο. Οι τούρκοι τον κατηγόρησαν ότι επειδή η μητέρα του ήταν Ελληνίδα συνεργάστηκε με τους Έλληνες κατά της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

1877: Η Τουρκία στον ορυμαγδό του Ρωσοτουρκικού πολέμου παραχωρεί στα παρασκήνια της συνθήκης του Αγίου Στέφανου την Κύπρο στην Αγγλία.

1896-97: Παρά της απαγορεύσεις του βρετανικού καθεστώτος 3.000 Έλληνες εθελοντές της Κύπρου κατατάσσονται στον Ελληνικό στρατό και στέλνονται στο μέτωπο. Η πλειονότητα των Ελληνοκυπρίων υπηρέτησε στο μόνο νικηφόρο τμήμα του Ελληνικού στρατού, στο σώμα του Συνταγματάρχη Κωνσταντίνου Σμολένσκη. Σύμφωνα με τις εφημερίδες της εποχής οι Ελληνοκύπριοι ήταν οι τελευταίοι που υποχώρησαν κατά την άτυχη μάχη του Βελεστίνου, προσπαθώντας να μεταφέρουν ή να σώσουν νεκρούς και τραυματίες.

1912: Οι βαλκανικοί πόλεμοι ξεκινούν. Χιλιάδες Ελληνοκύπριοι εθελοντές ετοιμάζονται να επιβιβαστούν στα καράβια. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος τους αποτρέπει λέγοντας τους ότι ο Ελληνικός στρατός δεν μπορεί να δεχθεί μεγάλο αριθμό άοπλων και αγύμναστων εθελοντών. Αν και οι Ελληνοκύπριοι απογοητεύονται, χίλιοι αγωνιστές παραβλέπουν τις προτροπές του Βενιζέλου. Μέσω Αλεξάνδρειας φτάνουν στην Ελλάδα και κατατάσσονται στον Ελληνικό Στρατό. Στην Κύπρο πραγματοποιούνται παγκύπριοι έρανοι και μεγάλα χρηματικά ποσά στέλνονται στην Ελλάδα. Στον πόλεμο χάνει την ζωή του ο Δήμαρχος Λεμεσού Χριστόδουλος Σώζος που είχε καταταχθεί εθελοντής.

1914: Η Αγγλία προσφέρει στην Ελλάδα την Κύπρο με αντάλλαγμα να εμπλακεί στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο. Η κυβέρνηση Ζαΐμη αρνείται λέγοντας ότι η παραχώρηση της Κύπρου δεν αντισταθμίζει τους κινδύνους που θα διατρέξει η Ελλάδα αν επιτεθεί στην Βουλγαρία. Στην Κύπρο ο κόσμος απογοητεύεται για άλλη μια φορά. Παρά την πικρία, μόλις η Ελλάδα μπαίνει στον πόλεμο έντεκα χιλιάδες Ελληνοκύπριοι κατατάσσονται εθελοντικά στον Αγγλικό στρατό και στέλνονται στο Μακεδονικό μέτωπο που είχε επίκεντρο την Θεσσαλονίκη. Αργότερα οι Ελληνοκύπριοι εθελοντές υπηρέτησαν στην Καλλίπολη, στην Σερβία, στην Δοϊράνη, στις Σέρρες, στην Κωνσταντινούπολη, στην Ροδόπη, στην Βάρνα και σε πολλά άλλα μέτωπα. Πολλοί από αυτούς πέθαναν στα πεδία των μαχών. Μετά το τέλος του Πολέμου ο Ελευθέριος Βενιζέλος δεν ζητά την Κύπρο από τους Άγγλους, για να μην χάσει της εύνοιά τους.

1922: Στο εκστρατευτικό σώμα που πολεμούσε στην μικρά Ασία κατατάσσονται 6000 Ελληνοκύπριοι εθελοντές. Πολλοί από αυτούς χάνουν την ζωή τους στην Σμύρνη, στην Πάνορμο και στο Σαγγάριο. Οι εφημερίδες της εποχής όπως ο «Τηλεγράφος» εξυμνούν την παλληκαριά τους στα πεδία των μαχών.

1931: Τα σκληρά οικονομικά και πολιτικά μέτρα των Άγγλων δίνουν αφορμή στους Έλληνες της Κύπρου να ξεσηκωθούν. Οι Ελληνοκύπριοι βουλευτές παραιτούνται και ο μητροπολίτης Κιτίου ζητά την Ένωση με την μητέρα Ελλάδα. Χιλιάδες κόσμου με Ελληνικές σημαίες κατευθύνονται προς το Κυβερνείο. Το φράγμα των αστυνομικών σπάει, οι διαδηλωτές λιθοβολούν τους Άγγλους, καίνε τα αυτοκίνητά τους και παραδίδουν στις φλόγες το κυβερνείο. Τα βρεττανικά στρατεύματα πυροβολούν τους άοπλους διαδηλωτές. Πενήντα απ’ αυτούς πέφτουν νεκροί. Δυόμισι χιλιάδες φυλακίζονται. Η Ελληνική κυβέρνηση ξεκαθαρίζει την θέση της: «όσο κι αν η Ελλάδα συμπαθεί τους Κύπριους και τους Δωδεκανήσιους είναι αδύνατον γι’ αυτή να τους βοηθήσει στην πραγματοποίηση των Εθνικών τους επιδιώξεων».

1939: Oι Άγγλοι ζητούν από τους Ελληνοκύπριους να καταταχθούν στο στρατό. Οι Έλληνες της Κύπρου δεν το πράττουν και περιμένουν να δουν πώς θα κινηθεί η Ελλάδα. Όταν η Ελλάδα αποφασίζει, οι Άγγλοι υπόσχονται στους Έλληνες της Κύπρου αυτοδιάθεση, δηλαδή ένωση, και αναρτούν στα στρατολογικά τους γραφεία συνθήματα όπως «το Ελληνικό Έθνος κινδυνεύει», «καταταγείτε για την Ελλάδα στο αγγλικό στράτευμα». Οι Έλληνες της Κύπρου ανταποκρίνονται. Τριάντα πέντε χιλιάδες κατατάσσονται και αποστέλλονται στην Ελλάδα, στο Ελ Αλαμέιν και στο Ρίμινι. Χιλιάδες απ’ αυτούς έπεσαν στα πεδία των μαχών ή έλιωσαν στα στρατόπεδα συγκεντρώσεων. Μετά το τέλος του πολέμου οι Άγγλοι ξεχνούν τις υποσχέσεις τους. Η Κύπρος απουσιάζει από την λίστα διεκδικήσεων της Ελλάδος.

1950: Παρά την αντίθεση της Ελληνικής κυβερνήσεως, πραγματοποιείται στην Κύπρο ενωτικό δημοψήφισμα. Το 95,7% του πληθυσμού μεταξύ των οποίων και ορισμένοι Τούρκοι ζητούν την Ένωση με την μητέρα Ελλάδα. Αντιπροσωπείες από την Κύπρο με τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος στο χέρι επισκέπτονται και γνωστοποιούν τον πόθο των Ελλήνων της Κύπρου σε πολλά κράτη. Η αντιπροσωπεία που καταφθάνει στην Ελλάδα γίνεται με ενθουσιασμό δεκτή από τον λαό. Όμως η Ελληνική κυβέρνηση αρνείται να τους δεχτεί επίσημα και να παραλάβει το δημοψήφισμα. Η Ελληνοκυπριακή αντιπροσωπεία ζητά από τον πρωθυπουργό της Ελλάδος να αναγνωρίσει το δημοψήφισμα και να ζητήσει από την Αγγλία την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Και σε περίπτωση αρνητικής απαντήσεως να προσφύγει στον Ο.Η.Ε. Η απάντηση του αντιπροέδρου της Ελλάδος Γεώργιου Παπανδρέου προς το αίτημα των Ελλήνων της Κύπρου ήταν χαρακτηριστική: «Η Ελλάς αναπνέει σήμερα με δυο πνεύμονες, έναν αμερικανικό και έναν αγγλικό και δι αυτό δεν ημπορεί, λόγω του Κυπριακού, να διακινδυνεύσει να πάθει ασφυξία».

1955: Στην Κύπρο ξεκινά ένοπλος απελευθερωτικός αγώνας με σύνθημα την Ένωση με την Ελλάδα. Τα γεγονότα και το παρασκήνιο αυτού του αγώνος είναι γνωστά. Χιλιάδες Έλληνες της Κύπρου κλείσθηκαν σε κρατητήρια. Άλλοι κρεμάστηκαν και άλλοι σκοτώθηκαν τραγουδώντας τον Εθνικό Ύμνο. Ο δεκαεπτάχρονος Ευαγόρας Παλληκαρίδης λίγο πριν κρεμαστεί από τους άγγλους έγραφε στην αδελφή του: «Ναι, όλοι γεννηθήκαμε τόσο αθώοι, όπως και η βαπτιστικιά μου. Κι όλοι αλλάξαμε. Λυπάμαι πολύ, που δεν προλαβαίνω να την βαπτίσω, μα δεν πειράζει μπορείς να το κάνεις εσύ. Και σαν μεγαλώσει φρόντισε συ γι’ αυτήν. Και ρώτησε την, γιατί έκλαψε όταν την φίλησα;

To όνομα που θα της δώσεις θέλω να είναι πεντασύλλαβο και να θυμίζει εκείνην για την οποία ήρθα ως εδώ. Να θυμίζει εκείνη για την οποία έγραψε ο ποιητής Σολωμός το πιο όμορφο τραγούδι του. Εκείνη την οποία κάθε άνθρωπος επιθυμεί πιο πολύ από όλα. Κατάλαβες αδελφή μου; Kατά τ’ άλλα μην λυπάστε, ίσως να είναι μια δίκαια τιμωρία. Ίσως ο θεός να θέλει να μας δοκιμάσει. Πάντα υπάρχει ελπίδα. Λυπάμαι που θ’ αφήσω πίσω κάποια αγαπημένα πρόσωπα. Λυπούμαι που θα τα λυπήσω, μα δεν πειράζει. Γειά σου, μεγάλη μου αδελφή. Δεν θα γελάσουμε ξανά λέγοντας τρέλες, δεν θα μιλήσουμε ούτε και στα σοβαρά. Το κάθε τι γεννιέται και πεθαίνει, τί σήμερα τί αύριο. Γειά σου για πάντα. Σας φιλώ όλους γραπτώς και εξ αποστάσεως. Ευαγόρας».

1958: Στην διάρκεια της συνόδου του ΝΑΤΟ στο Παρίσι, τα τρία ενδιαφερόμενα μέρη Αγγλία, Ελλάδα και Τουρκία αρχίζουν να συζητούν την ιδέα για μια ανεξάρτητη Κύπρο. (το όνειρο της Ένωσης αρχίζει να χάνεται).

1959: Οι πρωθυπουργοί της Ελλάδος και της Τουρκίας ξεκινούν διαπραγματεύσεις στην Ζυρίχη και αποφασίζουν ότι η Κύπρος θα έπρεπε να γίνει ανεξάρτητη δημοκρατία (το όνειρο της Ένωσης ξεψυχά). Η επικύρωση της συμφωνίας γίνεται σε συνάντηση στο Λονδίνο. Στην συνδιάσκεψη του Λονδίνου εκτός της Ελλάδος και της Τουρκίας λαμβάνουν μέρος η Αγγλία και αντιπροσωπείες Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Ο μόνος που φέρνει αντιρρήσεις για το σχέδιο είναι ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος, οι πιέσεις όμως που δέχεται από την Ελλάδα είναι μεγάλες. Χαρακτηριστική των πιέσεων είναι η δήλωση του Καραμανλή: «Η Ελλάς είναι αποφασισμένη να σεβασθεί την υπογραφή της είτε το θέλουν είτε δεν το θέλουν οι Κύπριοι. Η Ελλάς δεν είναι διατεθειμένη να δώσει βοήθεια στον Κυπριακό αγώνα (Ένωση) και εννοώ βέβαια διπλωματική. Από τώρα εάν οι Κύπριοι δεν συμφωνήσουν, θα χωρίσουν οι δρόμοι μας και ο θεός βοηθός». Ο Μακάριος βάζει την υπογραφή του και το παραμύθι τελειώνει. (το όνειρο της Ένωσης ενταφιάζεται).

1963: Ο Μακάριος ζητά την αναθεώρηση του συντάγματος για να μπορεί το κράτος να λειτουργήσει. Το κύριο αίτημα του ήταν η κατάργηση του βέτο της τουρκοκυπριακής πλευράς. Δύο Ελληνοκύπριοι αστυνομικοί που περιπολούν στον τουρκοκυπριακό τομέα πυροβολούνται. Οι ταραχές ξεκινούν. Οι μάχες ξεσπούν ενώ δεν λείπουν και οι ωμότητες και από τις δυο πλευρές. Η τουρκική αεροπορία επεμβαίνει και βομβαρδίζει στόχους με βόμβες ναπάλμ. Εκατοντάδες Έλληνες άμαχοι γίνονται ολοκαύτωμα. Ο Ελληνικός πληθυσμός ανέμενε ότι θα εμφανίζονταν στον ουρανό τα Ελληνικά αεροσκάφη για να ανταποδώσουν τα κτυπήματα. Ακόμα περιμένουν.

Τα υπόλοιπα είναι γνωστά, χουντικό πραξικόπημα και τουρκική εισβολή, 3000 νεκροί, 1600 αγνοούμενοι και 200 χιλιάδες πρόσφυγες.

Χάρης Φουρνίδης

Δημοσιογράφος-Κύπρος